De Parijs bloedbruiloft
A wedding and more than four funerals
Ok, geen lockdowns meer. Dus moet ik op zoek naar nieuwe inspiratie. Even denken 🤔. Oh ja! Wat dacht je van dat verhaal over een van de meest bloederige hoofdstukken uit de Franse geschiedenis? Deal!
Op één of andere manier heb ik altijd al een fascinatie gehad voor van die echt dramatische gebeurtenissen waarin het op korte tijd heel erg fout loopt (en veel mensen het leven verliezen). Genre de plundering van Rome. Dat klinkt fout en ongezellig. Maar het is zo boeiend om fase per fase, soms zelfs uur per uur, te analyseren hoe het is gelopen. Zo ook voor de nacht van 23 augustus 1572. Beter bekend als de Bartholomeusnacht. Nu ja bekend….
Ik ben ooit eens meegesleurd naar een quiz door collega’s en toen was er een finalevraag over bekende nachten. Zoals de Brugse Metten (1302) en de Kristalnacht (1938), die dan ook de eerste twee van drie antwoorden waren. En tja peanuts he als je die jaartallen hoort* 😃. De derde nacht was 23 augustus 1572, dus schreef ik meteen Bartholomeusnacht op en de hele tafel keek me aan alsof ik een buitenaards wezen was.**
* Jullie vinden nu hoogstwaarschijnlijk dat ik een echte hobby moet zoeken. Padel ofzo. Sorry to disappoint you.
** Sindsdien word ik naar elke quiz meegesleept als ‘geschiedeniskenner’, alleen is de definitie van ‘geschiedenis’ in de meeste quizzen de periode tussen 1940 en 2000 en zijn de collega’s die toen wel al in leven waren meestal waardevoller dan ik met mijn middeleeuwse kennis. Om maar te zeggen dat de Bartholomeusnacht mij nu ook weer niet zoveel al opgeleverd heeft.
Een religieuze oorlog, verzoening en geparfumeerde handschoenen
Soit, augustus 1572. De Hugenotenoorlogen zijn aan de gang in Frankrijk, al is er al enkele jaren sprake van relatieve vrede. Hugenoten zijn Franse protestanten die het Calvinisme aanhangen. Koning Charles IX zit op de troon. Hij is katholiek en zwakzinnig. Zijn moeder Catherine De Medici regeert eigenlijk via hem.
Er zijn twee kampen aan het hof. De katholieke De Guise familie met aan het hoofd de charmante Henri De Guise aan de ene kant. En de protestantse koningin van Navarre en haar vertrouweling admiraal Gaspard De Coligny, een fervente Hugenoot die populair is bij de koning, aan de andere kant.
En dan krijgen Catherine De Medici, koningin-moeder van Frankrijk, en Jeanne d’Albret, koningin van Navarre, het briljante idee om hun kinderen in het echt te verbinden en zo voor een verzoening te zorgen. De mooie katholieke Margot van Valois verlooft zich zo met de protestantse Henri van Navarre.
Jeanne kon echter niet lang van de vrede genieten. Niet veel na de huwelijksonderhandelingen sterft ze onverwacht. En jullie weten ondertussen hoe dat gaat. Al snel duiken er geruchten op dat ze vergiftigd moet zijn door Catherine. Meer bepaald door het dragen van geparfumeerde handschoenen. Er zijn minder welriekende manieren om dood te gaan.
Hoe komt het nu dat men zo snel was om Catherine te beschuldigen? Wel, Catherine De Medici was eigenlijk nooit voorbestemd om koningin te worden. Ze trouwde de tweede koningszoon. En dan sterft de troonopvolger plots op jonge leeftijd (hebdem? 🧐). Ze was een Medici. Ze was Italiaans. En een vrouw. Genoeg redenen om van haar de meest gehate vrouw van Frankrijk te maken en zo de geschiedenis in te gaan.
Maar Catherine had andere katten te geselen. Haar dochter Margot had namelijk een affaire met Henri De Guise. Geweetwel, de aartsvijand van haar nieuwe verloofde. Dus dat schone liedje moest nog even beëindigd worden.
En dit alles gebeurde voor de echte miserie begon...
Een huwelijk, gevolgd door bloed en chaos
Het huwelijk van Margot en Henri moest het evenement van de eeuw worden. Technisch gezien zijn ze daar in geslaagd, alleen is het wat anders uitgedraaid 🤷♀️. Soit, duizenden Hugenoten trokken met hun gezin naar het katholieke Parijs om de trouw bij te wonen. Die verliep aanvankelijk volgens plan. Nu ja, Margot moest min of meer gedwongen worden om het jawoord te geven. Zo gaat de legende toch, historisch bewijs is daarvoor niet.
Ook Gaspard De Coligny, de protestantse leider, verblijft in Parijs. Na het huwelijk bezoekt hij elke dag de koning, die hem ‘zijn broer’ noemt. Een paar dagen na het huwelijk wordt hij echter op klaarlichte dag neergeschoten aan zijn verblijfplaats. Hij is gewond in de arm en de schutter vlucht uit een huis dat op naam staat van Henri De Guise.
Niet veel later staan de koning en zijn moeder Catherine op de stoep bij Coligny. Zij tonen hun medeleven en beloven de schutter en zijn opdrachtgever te vinden. De Hugenoten zijn natuurlijk niet blij en er zijn geruchten dat hun leger buiten de stadsmuren verenigt.
Vanaf hier is het onbegrijpelijk wat er plots allemaal gebeurt. In de nacht van 23 augustus, de dag van de Heilige Bartholomeus, vergadert Catherine eerst met haar eigen adviseurs om nadien naar de koning te stappen. Niet veel later wordt de stad hermetisch afgesloten. Henri De Guise en zijn mannen dringen het huis van Coligny binnen en vermoorden hem koudweg in zijn bed. Ook andere protestantse edelen worden in hun bed of op straat van het leven benomen. Het lijkt te gaan om een geplande afrekening.
Tot de hel losbreekt in de stad. Gewone katholieken, bevreesd voor de ingebeelde protestantse dreiging, beginnen massaal hugenoten af te slachten. Mannen, vrouwen en kinderen. Niemand ontsnapt eraan. Katholieken dragen een witte lap stof rond hun arm en markeren de huizen van hun goede katholieken met een wit kruis. Wie geen kruis of armband had, kon maar beter een protestants schietgebedje opzeggen. Dit doet natuurlijk meteen denken aan ‘het Schild en Vriend verhaal’ tijdens de Brugse Metten. De chaos moet enorm geweest zijn.
Het bloedbad gaat dagenlang door. Ook al vraagt de koning expliciet om ermee te stoppen. Henri Of Navarre, de bruidegom, wordt enkel gespaard omdat hij zich laat bekeren tot het katholieke geloof. Het aantal slachtoffers aan de kant van de Hugenoten wordt geschat op ergens tussen de 5.000 en de 30.000. De Hugenoten krijgen een flinke dreun in de oorlog. Ook in andere steden barst het geweld los. Duizenden gezinnen slaan op de vlucht. Velen van hen vluchten naar de Nederlanden, waar er iets meer religieuze tolerantie is.
Om toch nog een beetje op een positieve noot te eindigen. Nadat Charles en later zijn broer kinderloos sterven, worden Margot en Henri tegen alle verwachtingen in koning en koningin van zowel Frankrijk als Navarre. Henri wordt zo de eerste koning van het geslacht Bourbon (jep die dynastie van de Zonnekoning en de Franse Revolutie).
Het koppel zal helaas kinderloos blijven en scheiden. Henri hertrouwt met Maria De Medici (ook een zeer onpopulaire koningin, mede door haar achternaam), alvorens neergeschoten te worden omdat hij vocht voor religieuze tolerantie. En zo is een gelukkig einde ook alweer relatief ;).
Genoeg stof om na te denken denk ik. Geniet van jullie zomer!
P.s. verzoekjes om ergens over te schrijven? Wil je ergens meer over weten? Laat het me weten!
Liefs
Annelies