1066, een jaar om Engeland te veroveren 🛡
Drie koningen. Twee veldslagen. Eén kroon.
Er zijn zo van die data die onvoorwaardelijk verbonden zijn met een land of gebeurtenis. België heeft 1302 en 1830. In Frankrijk en de VS hebben ze de revoluties van respectievelijk 1776 en 1789. Iedereen behalve die ene Miss België kandidate weet dat WOI plaatsvond tussen 1914 en 1918. En de huidige pandemie krijgt voor altijd 2019 mee in zijn naam: covid-19.
In Engeland hebben ze 1066. Je zou nog vele andere jaartallen kunnen opnoemen. Maar 1066 krijgt daar een plek in elk handboek van het eerste leerjaar. Het is het jaar van de Normandische invasie. De slag bij Hastings.
1066 is onze 1302. De bouwstenen van een volk. Het DNA van een natie. Ik neem jullie vandaag mee naar dat cruciale jaar midden 11de eeuw. Het is een complex verhaal, dus noem het gerust ‘1066 for dummies’.
Het verhaal uit de schoolboeken
Januari 1066, de Saksische koning Edward de Belijder (ondertussen heilig verklaard) ligt op zijn sterfbed. Hij heeft geen kinderen. Er is enkel de belofte van Edward aan Willem, Hertog Van Normandië dat hij de Engelse troon krijgt na diens dood. Maar Edward’s schoonfamilie is daar niet mee akkoord. Eens Edward zijn laatste adem heeft uitgeblazen laat zijn schoonbroer Harold Godwinson zichzelf kronen tot Harold II.
En Harold II maakt zichzelf daarmee onsterfelijk, al zou hij het zelf liever anders zien, hij is namelijk de laatste Saksische koning van Engeland. Maar dat weet hij natuurlijk nog niet.
Vanaf nu gaan we in één rechte lijn naar de Slag bij Hastings. Laat ons beginnen met het eenvoudige verhaal dat al eeuwenlang wordt doorverteld in elk Brits huishouden. Generatie op generatie. Spoiler: het is allemaal niet zo simpel verlopen als dit verhaal doet uitschijnen. Maar het is wel een schoon verhaal.
Op 28 september 1066 komt Willem van Normandië met zijn leger op Engelse bodem aan. Zijn troepen verzamelen nabij Hastings. Harold trekt met zijn leger naar daar en bezet een strategische heuvel die Willem belet om Hastings te verlaten. Het moet dus wel tot een clash komen.
De battle start op 14 oktober om 9u ‘s morgens en de hele dag lang wordt er gevochten. Duizenden mannen verliezen hun leven. Bij zonsondergang is de bloedlust nog steeds niet gaan liggen. De Engelsen lijden de zwaarste verliezen en trekken zich langzaamaan terug en dan gebeurt het.
Koning Harold II krijgt een pijl door zijn rechteroog terwijl hij op zijn paard over het slagveld rijdt. Hij wordt omsingeld, van zijn paard gesleurd en afgeslacht. De overwinning is aan de Normandiërs. Het zal nog enkele maanden duren maar uiteindelijk kroont Willem van Normandië zich op kerstdag van het jaar 1066 - 11 maanden na de dood van Edward De Belijder - tot koning van Engeland. Het levert hem de naam Willem De Veroveraar op.
Het verhaal van de laatste Saksische koning die glorieus ten onder gaat is vereeuwigd op het Bayeux tapestry dat de gebeurtenissen van 1066 voorstelt. Het tapijt vertelt eigenlijk het ontstaan van Engeland. Of beter gezegd: de invasie van de Normandiërs in Engeland. Maar dat klinkt minder sympathiek. Uiteraard is het tapijt gemaakt in opdracht van Willem zijn erfgenamen. Propaganda is van alle tijden. Dit doek geeft Willem en zijn troonopvolgers een legitieme claim op de troon.
Nog even over die speer door Harolds rechteroog. Allemaal tof en dramatisch. Makkelijk te onthouden voor de kindjes. Maar veel historisch bewijs is daar niet voor. Ja, het wordt gebruikt op the Bayeux Tapestry. Maar again: propaganda. Waarschijnlijk is Harold ‘gewoon’ gestorven door soldaten die hem tot moes hebben geslagen. A soldier’s death dus.
Meer dan Hastings
We kunnen dus wel stellen dat 1066 een nogal gebeurtenisvol jaar was voor de Engelsen. Maar je voelt me al komen. Dit is niet het hele verhaal. 1066 was ook het jaar van de Deense invasie. Engeland had zomaar een deel van Denemarken kunnen worden. En dat is een verhaal dat minder vaak in de schoolboeken opduikt.
Hastings was een formidabele veldslag met veel doden. Maar het was niet de enige battle voor de troon. Enter: Harald Hardrada. Harald had koning van Engeland kunnen zijn. Hij was oorspronkelijk een Noorman uit de buurt van Oslo maar slaagt er in om zowel koning van Noorwegen als Denemarken te worden. Volgende land op het lijstje: Engeland. Met een leger van geharde vikingen komt hij aan wal in het noorden en weet in een paar eerste schermutselingen de stad York in te palmen.
En dan is er nog Tostig. Ik weet het. Het is een belachelijke naam. Maar Tostig Godwinson was de broer van Harold (de koning van Engeland dus) en onze Tostig wou ook wel graag macht. Hij schaart zich achter Willem. Die geeft hem schepen en mankracht om naar Engeland af te reizen en zijn broer uit te dagen. Eens op Britse grond komt hij te weten dat Harold en zijn leger aan het oprukken zijn en hij sluit zich daarbij aan. Harold II moet het nu opnemen tegen een leger van Denen en de Normandiërs onder leiding van zijn broer.
Nog niet wetende dat er enkele maanden later een speer door zijn oog zal vliegen, trekt Harold met zijn leger naar York. Op 25 september (amper enkele weken voor de slag bij Hastings) komt het tot een confrontatie tijdens de Slag bij Stamford Bridge.
Het wordt een waar bloedbad waarin halverwege de dag Harald Hardrada overlijdt door een speer in zijn keel (vervelend toch hé, die rondvliegende speren). Tostig neemt de leiding over, maar ook hij gaat ten onder aan het sperengeweld van de Engelse Saksen. Harold II wint de slag, maar nog niet de oorlog. Zijn leger is namelijk flink uitgedund en verzwakt. Ze marcheren terug naar Londen, en laten hierbij de helft van hun leger achter in York.
En het is tijdens die terugtocht dat Harold hoort van de aankomst van Willem in het zuiden. Zijn verzwakt leger wordt onmiddellijk weer ingezet om te vechten bij Hastings. Van een gelijke strijd kan je dus niet echt spreken. Het was een meesterzet van Willem om te wachten tot Harold verzwakt was. En toch was het niet per se allemaal heel bewust. Willem wou namelijk de oversteek van het kanaal al veel vroeger in het jaar doen, maar werd daarbij tegengehouden door het slechte weer.
1066 was dus het jaar dat drie koningen zomaar de Engelse troon binnen handbereik hadden. Het was het einde van het Saksische tijdperk. Maar ook het einde van de Deense aanvallen die al decennialang aan de gang waren. Het was het begin van een uitgebreid Engels-Frans rijk onder leiding van het huis van Normandië. De voertaal van de nobelen zal nog een eeuw lang Frans bedragen. Engels wordt de taal van het volk.
In de schoolboeken wordt Hastings neergezet als de bakermat van het huidige Engeland. Maar dat is dus zeker voor discussie vatbaar. Het was een invasie. En de winnaars hebben altijd gelijk. Zo gaat dat met invasies.
Op 25 februari start op Netflix Vikings: Valhalla. Een opzichzelfstaande serie van de makers van Vikings die zich afspeelt rond 1066. Vanuit Deens perspectief uiteraard. De serie zal opbouwen naar de slag bij Stamford Bridge, het officiele einde van ‘The viking age’. Geen Hastings dus. Ik ben benieuwd.
Eén van de allerbeste docureeksen die ik al heb gezien is ‘1066: a year to conquer England’ van Dan Jones waarin in drie afleveringen het verhaal van de drie koningen en bijhorende veldslagen uit de doeken wordt gedaan. Een absolute aanrader om 1066 te ontdekken wat mij betreft.
Tot zover de dummy cursus ‘1066’. Voor wie graag wil weten hoe het Willem’s zonen vergaat, raad ik het lockdownverhaal ‘De ontsnapte bisschop’ aan.
Ik heb me dit jaar als doel gesteld om minstens zes van deze nieuwsbrieven jullie kant op te sturen. Dit is alvast de eerste en ik ben al aan het spelen met een tweede onderwerp in mijn hoofd. Veel om naar uit te kijken dus. Verzoekjes? Laat iets van je horen in de comments of stuur me even een mailtje.
Blijf gezond en laat je niet gek maken!
Liefs,
Annelies
Ha, ik heb dus dat tapijt in het echt gezien, meters en meters lang, pretty impressive, zeker het oog voor detail en het feit dat het tien eeuwen later nog grotendeels bewaard is gebleven. Herinnerde me zelfs nog vaag het speer-verhaal. Maar had dus geen idee dat 1066 zo'n belangrijk jaar was, oeps. Weer bijgeleerd!
Ha, ik heb dus dat tapijt in het echt gezien, meters en meters lang, pretty impressive, zeker het oog voor detail en het feit dat het tien eeuwen later nog grotendeels bewaard is gebleven. Herinnerde me zelfs nog vaag het speer-verhaal. Maar had dus geen idee dat 1066 zo'n belangrijk jaar was, oeps. Weer bijgeleerd!