Lockdown stories #6: the peasant's revolt
Gebruik je gezond boerenverstand. 👩🌾
We zijn in de lockdown stories aanbeland bij de mythische Tower of London en eigenlijk wou ik een ander verhaal vertellen. Tot ik in één week tijd een documentaire bekeek en een podcast beluisterde over ‘The peasant’s revolt’, waarin The Tower een glansrol speelt… Tja, it’s a sign!
Met ‘The peasant’s revolt’ doel ik trouwens niet op wat er allemaal gebeurt in Ter Kamerenbos (al zijn er zeker parallellen te trekken 😎).
Een boerenopstand? Even een korte situatieschets
Engeland 1381. Koning Richard II zit al 4 jaar op de troon. Eén klein detail: hij is slechts 14 jaar oud. Als kleinzoon van de grote Edward III (die had 9 kinderen die het tot een volwassenen leeftijd schopten) heeft hij gelukkig geen tekort aan familie en de facto heersen zijn nonkels John Of Gaunt—in onze regio beter gekend als Jan Van Gent—en Thomas Of Woodstock in zijn naam.
Dat loopt allemaal op rolletjes tot in 1381 de onvrede met het beleid zich als een razend vuurtje over het land verspreid. Er waren dan ook een paar kleine dingetjes niet zo goed aan het lopen in het land.
Engeland is te midden van de honderdjarige oorlog met Frankrijk. Oorlogen kosten geld. Veel geld. Dus wat doe je dan als koning om aan geld te raken? Belastingen invoeren natuurlijk! Er komt een zogenaamde ‘poll tax’. Een vaste som per hoofd van de bevolking, ongeacht leeftijd, inkomen en gezinssituatie. Ook voor je personeel, ook wel serfs of lijfeigenen, moest zo’n taks betaald worden. Winstgevend? Jawel! Eerlijk? Helemaal niet.
Ah ja en ondertussen woedde er ook één van de meest hevige pandemieën ooit op het Engelse grondgebied. De zwarte dood of de builenpest verspreid zich in de 14de eeuw genadeloos doorheen Engeland. De helft van de bevolking sterft. Met veel economische schade tot gevolg, ook voor de boeren. Decennia later is het platteland hier nog niet van hersteld en net dan komen de adviseurs van de koning af met hun zware belasting. Je zou voor minder eens boos worden.
Een dodelijke inschattingsfout
De rebellie start in Essex en verspreid zich al snel naar Suffolk en Norfolk. Tot er een hele meute richting de hoofdstad trekt. Gewapend met bijlen, oude zwaarden, stokken… alles wat ze maar konden vinden. En hun woede richt zich voornamelijk op Jan Van Gent, zijn Londens paleis moet er dan ook aan geloven. Wanneer de koning van de aanstormende rebellen hoort, duikt hij samen met zijn adviseurs onder in The Tower. Daar zitten ze veilig, maar gevangen want het platbranden en verwoesten gaat lustig verder ondertussen.
Op een gegeven moment besluit de jonge koning dat het genoeg is geweest. Hij verlaat The Tower met een klein gevolg om te onderhandelen met de rebellen. Hij hoopte dat zijn aanhangers, die zich mee verschuilden, op die manier de tijd zouden krijgen om te vluchten.
Dat blijkt echter een immense vergissing. De rebellen houden wel degelijk van hun koning, maar zijn woedend op de slechte raadgevers dicht bij hem. Dus wanneer de koning The Tower verlaat, dringen tientallen rebellen niet veel later datzelfde gebouw binnen. Op zoek naar bloed.
En bloed vinden ze in de vorm van aartsbisschop Sudbury en schatkistbeheerder Robert Hales. Zij worden The Tower uitgesleurd en onmiddellijk onthoofd. Het afgehakte hoofd van de bisschop wordt op een spaak gestoken met zijn mijter erop vastgenageld. Zodat niemand zou twijfelen om wie het gaat.
Weetje: zijn schedel is bewaard gebleven en werd enkele jaren geleden gebruikt om een reconstructie in 3D van zijn gezicht te maken. Schedel en reconstructie zijn te bezichtigen in de St. Gregory’s Church in Sudbury, graafschap Suffolk. Meer lezen
Een uiterst dappere koning
Richard weet ondertussen wel een verdrag te versieren, maar de chaos en het geweld stopt niet. Op 15 juni gaan de rebellen ermee akkoord om de koning te ontmoeten in Smithfield, toen nog iets buiten Londen. Rebellenleider Wat Tyler presenteert er zijn eisen aan Richard. De oprichting van een meer democratisch parlement om maar één ding te zeggen.
Er zijn hierna verschillende versies van wat er exact zou gebeurd zijn, daar in Smithfield. Het loopt in ieder geval uit de hand en Tyler wordt neergestoken door de burgemeester van Londen, in het bijzijn van de koning. De menigte maakte zich daarop klaar om de dood van hun geliefde leider te wreken. En het leger van de koning was sterk in de minderheid. Het zag er dus niet goed uit.
Op dat moment doet de 14-jarige Richard iets fenomenaal. Hij rijdt op zijn paard naar de woedende menigte toe, alleen. Hij spreek hen toe als één van hen en daarop leggen de opstandelingen plots hun wapens neer. De rebellen waren niet naar Londen gekomen om hun koning te doden. Dat was een stap te ver en dus druipen ze af. Terug naar hun velden.
Dit moment is het begin van Richard’s verlichte geest. Hij zal hierna evolueren tot een absolute vorst die heerst via totale tirannie. Dit moment van glorie was voor hem het bewijs dat God zijn regering goedgezind was.
Goed geboerd
Ook voor de rebellen zou je The peasant’s revolt een succes kunnen noemen. Er was niet langer sprake van een poll tax, en stilaan kwam er een einde aan het systeem van lijfeigenschap. Al is dat laatste een economisch effect, want de nobelen konden zo land verkopen aan de bevrijde slaven om hun bankrekening te spijzen (figuurlijk bedoeld hé, er bestond nog geen bankrekening in de 14de eeuw, duh 😅).
Maar Richard was niet het type om de moord op zijn kanselier en schatkistbeheerder zomaar door de vingers te zien. Enkele maanden later werden verschillende rebellen publiekelijk opgehangen, als waarschuwing voor wie ooit nog denkt in opstand te komen tegen de rechtmatige koning.
Richard zou hierover de volgende beroemde uitspraak gedaan hebben:
“Peasants you are and peasants you will remain”
Bij Club Brugge zouden ze dat waarschijnlijk een compliment vinden, maar het toont vooral dat Richard niet van plan was zijn macht te delen. Van een democratisch parlement is na enkele maanden geen sprake meer.
Richard zal de geschiedenis ingaan als een van de meest gehate Engelse koningen ooit én als eerste Britse koning die afgezet wordt. Door zijn neef Henry Bollingbroke, zoon van Jan van Gent. Fun fact: de jonge Henry Bollingbroke maakte in levende lijve de bestorming van The Tower mee. Volgens sommige bronnen zou hij zijn ontsnapt door zich te verstoppen in een kast, volgens anderen zou hij uiteindelijk toch gespaard zijn door de rebellen. De angst voor een nieuwe opstand zal ook tijdens zijn regeertijd een groot thema blijven.
Nadat hij troonsafstand heeft moeten doen, overlijdt Richard in gevangenschap in Pontefract Castle. Waarschijnlijk is hij daar bewust uitgehongerd. Een eenzaam einde voor the golden boy die jaren eerder moedig een eind maakte aan een van de grootste opstanden die Engeland ooit heeft gekend.
Meer weten over the peasant’s revolt?
De docu
Ik keek een uitstekende documentaire van Timeline over Richard II waarin the peasant’s revolt uiteraard een belangrijke rol speelt. De docu kadert in een reeks van Dan Jones over de Plantagenets, oftewel Britain’s bloodiest dynasty.
Gratis te bekijken via Timeline op YouTube
De podcast
In een aflevering van de BBC History Extra podcast praten ze met Adrian Bell en Helen Lacey over de historische context waarin the peasant’s revolt kon gebeuren. Recent hebben zij een big data project opgestart om inzicht te krijgen in wie precies deze rebellen waren. Heel interessant!
Meer over deze podcastaflevering
Voila, zo heb je morgen wat te vertellen nu we eindelijk weer op een terras iets mogen gaan drinken. Graag gedaan!
Liefs
Annelies