The lady Jane Grey of Jane I?
Koningin voor 9 of was het nu 13 dagen? 🤔
Hallo allemaal,
Ik zit hier met een aantal dikke dekens rondom me gewikkeld en een paar warme sokken aan naar een grijze buitenlucht te staren en toen dacht ik ‘wat als ik nog eens een verhaal tot bij jullie breng om wat warmte de huiskamers binnen te brengen?’. Deal!
Voor het eerst duiken we de belevenissen van de Tudors binnen. Nochtans de dynastie waar ik het meeste over weet en waar het allemaal mee begonnen is. Geen Henry VIII met zijn zes vrouwen vandaag. Ik ga het hebben over zijn nichtje: Jane Grey.
Even wat stambomen
Henry VIII kennen we allemaal wel een beetje, maar hij had nog twee zussen: Margaret en Mary. De oudste, Margaret, trouwt met de koning van Schotland en behoort dus tot de Stuartdynastie. De jongste, Mary, trouwt eerst met de koning van Frankrijk en nadien met haar jeugdliefde Charles Brandon. Voor zij tragisch vroeg overlijdt, schenkt ze binnen dat huwelijk het leven aan een dochter: Frances Brandon (en nog een zoon die vroeg sterft en een andere dochter die geen rol speelt in dit verhaal).
En Frances, de volle nicht van de koning, trouwt dan weer met Henry Grey, de markies van Dorset. Markies klinkt heel chique maar eigenlijk wat dit een ‘laag’ huwelijk voor Frances. Frances en Henry krijgen drie dochters: Jane, Katherine en Mary. Geen verhoopte zoon.
De testamenten van Henry VIII en Edward VI
In zijn noodlottige zoektocht naar een mannelijke erfgenaam past Henry VIII zijn testament voor de opvolging een keer of drie aan. Wanneer hij in januari 1547 het loodje legt staat er dit:
Eerst gaat de troon naar Edward en zijn afstammelingen, dan naar mijn bastaarddochters Mary en Elizabeth (beiden hadden de stempel ‘illegitimate’ omdat Henry van hun moeders was gescheiden) en vervolgens de afstammelingen van Frances Brandon, de oudste dochter van mijn geliefde zuster Mary.
Hierbij vallen twee dingen op:
Hij slaat zijn oudere zus Margaret over omdat hij niet wil dat de Schotse koning op zijn troon kan komen.
Hij benoemt expliciet de afstammelingen van Frances Brandon (waarmee hij dus bedoeld haar kinderen), omdat hij het niet zo hoog opheeft met meneer Henry Grey en niet wil dat hij koning wordt.
Soit, Henry VIII wordt dus opgevolgd door zijn enige zoon Edward VI, op dat moment een jonge gezonde knaap van 9. Het leven lacht hem toe. What could go wrong?
Tot hij op zijn 15de doodziek in bed ligt en beseft dat hij gaat sterven. Edward was een ontzettend religieuze koning. Hij was een overtuigd protestant, veel feller dan zijn vader ooit is geweest. Aan zijn hof geen vrouwen. Enkel mannen. En heel veel protestantse edellieden. Eén daarvan was John Dudley, de hertog van Northumberland.
John en Edward willen er alles aan doen zodat de katholieke Mary Tudor niet op de troon kan komen. In Edward zijn testament ‘overruled’ hij daarom zijn vader door zijn bastaardzussen Mary en Elizabeth uit te sluiten van de troonsopvolging. De kroon gaat zo naar de afstammelingen van Frances Brandon. Jane Grey dus.
Jane is op dit moment een jonge meid van 15 die geprezen wordt om haar intelligentie en devotie tot het protestantisme. John Dudley en Jane ouders gooien het op een akkoord en Jane trouwt met John’s vierde zoon Guildford Dudley. Als Jane koningin zou worden, regeert Guildford mee aan haar zijde…
Tot op vandaag hebben we geen enkel portret dat de tand des tijds heeft overleefd waarvan we met zekerheid kunnen zeggen dat het Jane is. We weten daardoor ook niet hoe ze er heeft uitgezien qua uiterlijk.
The Nine Days Queen
Het hele plannetje van Dudley en de koning lijkt te lukken wanneer Edward jammer genoeg aan zijn ziekte overlijdt. Dat gebeurt op 6 juli 1553. Op 9 juli accepteert Jane de kroon en een dag later (de 10de dus) vindt de kroning plaats in The Tower of London.
Wat ze dan nog niet weet is dat ze 9 dagen later op 19 juli zal worden opgesloten in diezelfde Tower en koningin af is.
Het feit dat Jane zo snel tot koningin wordt uitgeroepen is mede omdat de regering, oftewel The Privy Council, akkoord was en Jane erkende als koningin. Die ook effectief al documenten ondertekende met ‘Jane, the queen’. En zich trouwens niet liet regeren door Dudley zoals velen denken. Jane was geen ‘puppet queen’. Ze weigert om haar man Guilford tot koning te benoemen en meer macht te geven. Jane, 16 jaar oud, had zo haar eigen visie op alles.
Maar mooie liedjes duren niet lang is hier wel van tel. Niet iedereen was akkoord met de troonsopvolging. De katholieke Mary Tudor verzamelt een leger van rebellen en trekt uiteindelijk naar Londen. Op 19 juli wanneer Mary aankomt in de hoofdstad switcht de Privy Council, onder de indruk van dit alles of bang van de macht van de Dudleys - wie zal het zeggen?, van kamp. Ze roepen nu Mary uit als koningin.
Er komt een einde aan haar regering van 9 dagen, al moet je eigenlijk zeggen 13 dagen. Je moet namelijk beginnen tellen vanaf de dood van Edward (de 6de) en niet haar kroning (de 10de).
Twee koninginnen is er helaas eentje te veel en Jane wordt in The Tower opgesloten. Ook haar man en schoonvader worden gevangen genomen. Ze worden allemaal veroordeeld voor hoogverraad. Maar alleen John Dudley wordt onmiddellijk geexecuteerd. Jane is nog altijd het nichtje van Mary.
The Wyatt rebellion
Jane’s vader, markies Grey, wordt zelfs vrijgelaten. Enkele maanden later, ontstaat er opnieuw een rebellie. Ditmaal tegen Mary. Onder leiding van Thomas Wyatt trekt opnieuw een meute naar Londen. Ze waren ontevreden omdat Mary wou trouwen met Philips II, de koning van Spanje. Het volk wilde geen buitenlandse koning. Maar The Tower houdt het en Wyatt en co worden terechtgesteld.
Helaas voor Jane blijkt achteraf dat haar vader betrokken is bij de opstand in de hoop zijn dochter alsnog op de troon te krijgen. Ook hij wordt onthoofd. En Mary blijft ondertussen onderhandelen met Philips om een huwelijk te sluiten. Die stelt zijn eisen: geen levende troonpretendenten meer die rebellie kunnen opwekken.
Mary kiest voor Spanje. Op 12 februari 1554 ziet Jane het levenloze lichaam van haar man Guildford de Tower binnen rijden na zijn publieke executie. Een paar minuten later stapt ook zij haar cel uit op weg naar de binnenplaats van The Tower. Slechts 17 jaar oud en met een gebedenboek in haar handen stapt ze rustig het schavot op. Vervolgens krijgt ze een blinddoek op en slaat ze in volledige paniek. Ze zoekt met haar handen het blok van de beul om haar hoofd erop te leggen en vindt het niet. “What shall I do? Where is it?" roept ze luid. Ze valt en wordt door de priester geholpen naar het blok. De beul hakt haar hoofd eraf met één slag.
Mary trouwt uiteindelijk met Philips, maar het koppel krijgt geen kinderen. Waardoor haar protestantse halfzus Elizabeth op de troon komt. Onder Elizabeth I, the Virgin queen, breekt een gouden eeuw aan voor Engeland.
Jane I of the lady Jane Grey
Google maar eens naar een lijst van Engelse koningen en koninginnen. Grote kans dat je Jane haar naam daarop niet terugvindt. Algemeen refereren we aan haar als ‘The lady Jane Grey’ of the Nine Days Queen. Ze is niet erkend als een echte koningin. Maar er gaan de laatste decennia steeds meer en meer stemmen op om haar toch als Jane I op de lijst te zetten.
Ze is officieel gekroond en ook, toch voor een tijdje, erkend door de Privy Council -wat op dat moment de hoogste wetgevende macht was in Engeland. Dat alleen zijn al argumenten genoeg om van haar een koningin te maken. Dat zou ook willen zeggen dat Mary eigenlijk de rebel is in dit verhaal en de legitieme heerschappij omvergooit. Het geeft meteen een heel ander perspectief aan de zaken.
Het zou vooral betekenen dat Jane (en niet Mary) de allereerste Engelse koningin was die in eigen naam regeerde. Voor mij hoort Jane I thuis op die lijst.
Wat voor koningin zou Jane zijn geweest? En welke impact zou zij gemaakt hebben? Uit wat we weten over haar karakter (dat in tegenstelling tot haar uiterlijk wel beschreven staat in brieven enzo) blijkt dat ze een intelligente koningin zou geweest zijn die wel voor het protestantisme zou gevochten hebben, maar net als Elizabeth een gematigd beleid zou gevoerd hebben. Maar dit is speculeren natuurlijk, want Jane haalde haar 18de verjaardag nooit.
Heropleving dankzij Delaroche
Jane’s verhaal bleef onderbelicht tot in de 19de eeuw wanneer de romantiek zijn intrede doet in de kunst. Paul Delaroche wijdde een levensgroot doek aan haar. Vol tragiek. ‘The execution of Jane Grey’ hangt in The National Gallery in Londen en zit vol met historische fouten. Maar het maakt indruk.
In dit schilderij wordt het verhaal verteld van een onschuldig (ze draagt een witte jurk en heeft een aura om zich heen) jong (je ziet de jeugdigheid ervan afspatten) meisje dat moet sterven en waar iedereen het hart van in is (de twee hofdames schreeuwen het uit van verdriet, en zelfs de beul buigt verdrietig het hoofd). Dit werk maakt haar onsterfelijk.
Meer weten over Jane Grey?
Dan raad ik vooral deze twee heel goede podcastafleveringen aan: de aflevering van ‘Not just The Tudors’ over Jane Grey. Of de al wat oudere aflevering van BBC History Extra met Helen Castor, getiteld ‘The tragedy of the lady Jane Grey’.
Er zijn ook heel wat fictieboeken geschreven over Jane’s jongere zussen, maar Alison Weir geeft in ‘Innocent traitor’ Jane zelf een stem. Het is Weir’s beste boek dat ik al van haar heb gelezen.
Ik weet niet of ik jullie huiskamers hiermee echt heb opgewarmd :D. Jane is een tragisch verhaal. Ze is ongetwijfeld een slachtoffer. Maar ik put ook kracht uit haar. Ze is zo ontzettend sterk geweest in alles wat haar is overkomen en heeft op jonge leeftijd een enorme indruk achter gelaten op tijdgenoten. Dat weten we door alle correspondentie die de we nu nog steeds kunnen bestuderen. Ze heeft een kort, maar krachtig leven geleid. Het leven van een koningin en zo wil ik haar toch graag eren.
Ik wens jullie nog een liefdevolle dag toe
Groeten
Annelies